Vooraf was al duidelijk dat je Mondo, het nieuwe cultuurprogramma van de VPRO, niet mag vergelijken met de programma’s Boeken en Vrije Geluiden die hiervoor plaats moesten maken. Het accent van het programma zou, de titel indachtig, komen te liggen op de wereld, gezien door de ogen van ‘filmmakers, muzikanten, schrijvers en andere kunstenaars’ en dus niet meer op de kunst zelf. Het programma pretendeert je wereldbeeld te kantelen, dus je zit meteen op het puntje van je stoel.
Allereerst praten de schrijvers Arnon Grunberg en Philip Huff, theatermaakster Wieke ten Cate en rapper Akwasi over de vraag of kunst moreel de weg moet wijzen of ook immoreel mag zijn. De discussie werd door presentatrice Nadia Moussaid snel gestuurd naar vrouwonvriendelijkheid en racisme in de kunst, waar de media al maanden bol van staan (denk aan #metoo). Deze leverde alleen al daarom geen nieuwe gezichtspunten op. Arnon Grunberg moest nog een keer uitleggen wat iedere cultuurliefhebber allang weet, namelijk dat een kunstwerk juist interessant is als het een afwijkend perspectief biedt. Je zag de teleurstelling op Nadia’s gezicht. Want voor haar moet kunst woke zijn: divers, vrouwvriendelijk en inclusief (dit lees ik op de website met ‘verdiepende’ onderwerpen, zelf legt ze het niet uit, weinig inclusief trouwens). Het woord lag de hele avond voor op haar tong. Ze kon het niet opbrengen een erotische scene uit Turks Fruit voor te lezen. Wat een aanstellerij. En hoe politiek correct. Grunberg was de enige die in het gesprek voor diepgang zorgde. Wat had ik hem alleen graag over zijn nieuwe roman gehoord. Maar dat mag niet meer.
Bij de Bosnische cineaste Era Sundijarivec voelde Moussaid zich duidelijk zeer op haar gemak. Ze liep zelfs over van enthousiasme. Ze noemde het koloniale verleden van Indonesië, het onderwerp van Sundijarivec’ nieuwe film, tamelijk verbijsterend ‘een heerlijk spannend onderwerp’ en raakte helemaal door het dolle heen toen Sundijarivec vertelde dat het vanuit feministisch perspectief werd verteld (‘ook nog eens een keer!’). Deze gast was woke, daar kon geen misverstand over bestaan. Je geloofde er daarom helemaal niets van toen Moussaid aan het eind van het item verklaarde dat haar wereldbeeld was gekanteld. Ze verzuimde een kritische vraag te stellen toen Sundijarivec de schuld van Srebrenica uitsluitend bij de VN en Dutchbat legde.
Alsof het programma nog niet hip genoeg was werden de leden van de houseband Underworld geïnterviewd. Het waren dan wel boomers zoals Moussaid niet kon nalaten hen te noemen, maar dan – begreep ik – tenminste wel vlotte oude lullen. Het programma werd hierdoor muzikaal wel eenvormig, omdat eerder Akwasi zijn dancehit Extase al ten gehore mocht brengen. Had deze niet gecombineerd kunnen worden met een leuk jazzbandje bijvoorbeeld? Opnieuw kon Moussaid het trouwens niet nalaten het over zichzelf te hebben, dat ze zelf ook op hun grote hit had gedanst, enzovoort. Vreselijk interessant allemaal.
Mondo was met andere woorden eenvormig en voorspelbaar, met een opdringerige presentator. Het was duidelijk dat het programma zich richt op een jong en modieus publiek. Het lijkt wel of de (jonge?) redactie met deze eerste aflevering flink de toon wilde zetten. Dan is in ieder geval het eerste publiek (‘oud’, wit, man, intellectueel) meteen afgehaakt. Benieuwd of er in de komende afleveringen nog een sitarspeler of vibrafonist aan bod komt. Of een wereldvreemde dichter.
Je krijgt een idee waarom Boeken en Vrije Geluiden moesten verdwijnen. Niet omdat er eens iets anders moest komen (WNL, Buitenhof en schaatsen zie je ook al jarenlang op de zondag). Deze programma’s waren gewoonweg niet interessant genoeg voor de netmanagers die – schande, schande – alles bepalen (waarvoor ben je nog lid van een omroep, vraag je je af). Ze mikken duidelijk op jonge kijkers met programma’s met vlotte tunes en trendy onderwerpen, gepresenteerd door goed in de markt liggende rolmodellen.
‘Ga lekker dansen vanavond,’ riep Moussaid naar haar publiek. Benieuwd hoeveel hippe, woke jongeren hebben gekeken. Het kan heel goed zijn dat de redactie van Mondo zichzelf overschat heeft. Het programma zal dan waarschijnlijk weer snel van de buis verdwijnen.