Boekenpaniek

Er zijn nieuwe lockdownmaatregelen afgekondigd en iedereen voelt zich weer tekortgedaan. Het wemelt van de kwetsbaren. Politici blazen hoog van de toren, alsof er momenteel geen sprake is van een probleem dat alle andere even overstijgt. Het lijkt alsof we vijf weken zonder school of boekhandel niet kunnen overleven. Als scholier was ik in de zevende hemel geweest. Die leerachterstand haal je makkelijk weer in. Ik genoot ook altijd van die zes weken zomervakantie.

Boekhandels kunnen nog steeds boeken online verkopen. Het is natuurlijk jammer dat veel mensen zo geprogrammeerd zijn dat ze dan meteen aan bol.com denken. Boekhandels zouden meer aan de PR voor online verkoop kunnen doen. Maar ze zijn er echt een stuk minder slecht aan toe dan horeca, musea en kapsalons, waar men werkelijk de pineut is.

Lees verder “Boekenpaniek”

Gratis boeken voor de premier

Mark Rutte heeft geboft: vanaf deze week tot aan de verkiezingen krijgt hij wekelijks een boek opgestuurd van neerlandici. ‘Ze willen de premier wijzen op de troost en rijkdom van literatuur, juist in crisistijd’, lees ik in de krant (Trouw, 13 november jl.). Initiatiefnemer is hoogleraar Marc van Oostendorp, die zich wel vaker druk maakt om ontlezing. Als eerste boek krijgt Rutte Reize door het Aapenland van J.A. Schasz (een pseudoniem van Gerrit Paape) uit 1788. Ik zie Rutte al grijnzen. De kans bestaat zelfs dat hij het boek al kent. Als historicus, omdat de satire speelt tegen de achtergrond van de Verlichting en de strijd tussen de patriotten en de prinsgezinden. Of als lezer, zoals Rutte toch bekendstaat (Thomas Mann!). Rutte hoef je echt niet van de waarde van literatuur te overtuigen.

Lees verder “Gratis boeken voor de premier”

Eeuwige literaire roem?

Alweer tien jaar geleden overleed Harry Mulisch. Reden waarom de onsterfelijke schrijver weer even in de aandacht staat . Er verschijnt een biografische schets van Onno Blom (De wondergrijsaard), op Literatuurmuseum.nl kun je een virtuele wandeling door zijn schrijverskamer maken en Coen Verbraak  maakte een documentaire. Vooraf rijst de vraag hoeveel dit toe zal voegen aan wat we al van Mulisch weten, maar het stemt in ieder geval nostalgisch.

Want Mulisch stamt uit de tijd van de grote schrijvers: Reve, Hermans, Claus, Haasse, Wolkers. Auteurs die honderdduizenden exemplaren van hun romans verkochten, omdat lezers zich in hun onderwerpen herkenden: de Tweede Wereldoorlog, homo-emancipatie, seksuele revolutie, Indië. Het was de tijd dat je schrijvers nog regelmatig op het televisiescherm zag.

Lees verder “Eeuwige literaire roem?”

Bij de dood van een zwijgende dichter

Deze zomer overleed dichter Hans Sleutelaar en hoewel de naam mij bekend voorkwam kon ik hem even niet thuisbrengen. De in memoriams verschaften duidelijkheid en ineens bracht ik hem weer in verband met de Zestigers, met Gard Sivik en De Nieuwe Stijl en natuurlijk met zijn bekende eenregelige gedicht ‘Wohlt Ihr die totale Poesie?’, die in alle literatuuroverzichten staat. Verder had hij niet veel geschreven, twee dichtbundels slechts, dus het was niet vreemd dat de dichter Sleutelaar mij niet onmiddellijk iets zei. Hij werd ook wel ‘de zwijgende dichter’ genoemd.

Sleutelaar is een figuur op de achtergrond geweest en was daardoor juist heel belangrijk voor de bekendheid van de Zestigers waar verder de dichters Vaandrager, Armando en Verhagen deel van uitmaakten. Verder kan hij in verband gebracht worden met schrijvers die juist wel op de voorgrond traden als Jan Cremer en Johnny van Doorn; voor hen deed hij de redactie. Hij was een strenge redacteur: de helft kon eruit, ook wel ‘de Wet van Sleutelaar’ genoemd.

Lees verder “Bij de dood van een zwijgende dichter”

Het ego van de schrijver

Een schrijver heeft het voor een groot gedeelte over zichzelf. Dat kan zelfs niet anders. Een schrijver kan zich nooit losmaken van zichzelf, hij komt vanzelf op zijn pagina’s terecht. Bij een groot schrijver is er sprake van een eigen stem, die voortkomt uit diezelfde persoonlijkheid. De vraag of deze stem je aanstaat (omdat die weer aansluit bij jouw eigen persoonlijkheid) bepaalt of je een auteur al dan niet in de armen sluit. Een geliefde schrijver is inderdaad een vriend.

Natuurlijk heeft de schrijver er een heleboel bij verzonnen: hij (of zij) fabuleert. Dat is de reden waarom je hem nooit moet vereenzelvigen met de hoofdpersoon – iets wat je op elke letterenopleiding leert. Dat fabuleren onderscheidt hem als schrijver. Een echte schrijver beschikt over een enorme verbeeldingskracht en incorporeert zichzelf in iets groters. Neem de Amerikaan John Fante.

Lees verder “Het ego van de schrijver”

Klantreis zonder bestemming

Onlangs is door (het mij onbekende) KVB Boekwerk, ‘het kennis- en informatieplatform van de boekensector’, en Stichting Marktonderzoek Boekenvak onderzoek gedaan naar de ‘veranderde coronaklantreis’. In gewonemensentaal: het koopgedrag van de lezer tijdens de coronacrisis. Het verslag hiervan roept bij mij als lezer een enorme bevreemding op, als een raadselachtig werk van fictie, en dan ook nog eens bijzonder onaantrekkelijk.

Het weerzinwekkende van marketing is om mensen als groep te categoriseren en te behandelen. Het enige wat je volgens deze ideologie als verkoper hoeft te doen is de groepen in kaart brengen om deze vervolgens zo effectief mogelijk te manipuleren en te verleiden. Met uitgekiende strategieën wordt de klant bij de hand genomen en wijs gemaakt dat hij zijn beslissingen uit zichzelf heeft genomen. Het is consumentisme ten top. Reclame is hierbij vergeleken iets ouderwets en onschuldigs. Marketing is onderdeel van onze cultuur geworden; geen sector blijft gespaard, ook de boekensector niet. Zaak om je hier als individu tegen te verzetten – net als tegen elke andere vorm van gedwongen groepsvorming.

Lees verder “Klantreis zonder bestemming”

De jazzdichter

Gisteren werd Remco Campert 91. Een geliefd dichter en schrijver vanwege zijn lichte melancholie, oog voor detail en verstaanbaarheid. Om de laatste reden wordt hij meestal geen groot dichter gevonden. Niet zo goed als mede-Vijftigers Lucebert of Kouwenaar. Dichters bij wie je altijd even moet puzzelen. Het valt echter niet mee om een goed, verstaanbaar gedicht te schrijven: origineel én universeel. Probeer het maar. Het wordt al gauw plat en sentimenteel. Alleen de beste dichters kunnen schrijven met een bedrieglijke eenvoud.

Campert is ook een ‘jazzdichter’ met klassieke verzen over giganten als Charlie Parker (‘Je blies in je handen en er was muziek.’), Chet Baker (‘Zijn stem is een zachte regen/als de kleine voeten van het vreemde meisje/op het mollige tapijt’) en Eric Dolphy (‘Het staat vast/dat alle mensen sterven/maar van alle mensen het eerst/de jazzmusici’). Hij maakte de opkomst van de bebop mee en bleef er zijn hele leven aan trouw. Even droomde hij ervan trompettist te worden, maar hij bleek er geen aanleg voor te hebben (‘Ik blies wel, maar het leek nergens naar’). Mirjam van Hengel beschrijft Camperts liefde voor de jazz uitvoerig in haar mooie portret van Campert, Een knipperend ogenbik (2018).

Lees verder “De jazzdichter”

Kollaard deel II

Eerder op dit blog (14 juli) schreef ik over mijn nieuwsgierigheid naar de winnaar van de Libris Literatuurprijs 2020, Sander Kollaard. Hoe het boek me weliswaar vermaakte, maar ook licht teleurstelde. Vervolgens zag ik de aankondiging dat Kollaard bij de plaatselijke boekhandel zou komen signeren. Ik twijfelde of ik zou gaan. Ik vond zijn boek immers niet echt goed. Aan de andere kant vind ik het altijd interessant een (literaire) schrijver te ontmoeten en even te kunnen spreken. Maar zou er voor deze winnaar niet een lange rij staan tot ver in de winkelstraat (en niet alleen door de anderhalve meter)? Daar had ik geen zin in. Bovendien zou het dan wel een heel korte woordenwisseling worden. Ik besloot gewoon even langs te fietsen. Uit het leven van een hond in mijn fietstas. Mocht er een rij staan, dan kon ik gewoon doorfietsen.

Boekhandel Den Boer zag er verlaten uit. Binnen bleken er toch bezoekers, maar die stonden niet in de rij voor Sander Kollaard. Helemaal achterin de boekwinkel aan de leestafel zat de schrijver duimen te draaien, alleen in het gezelschap van iemand van de uitgeverij. Ik zou uitgebreid de tijd hebben met de ironicus kennis te maken. Het zei misschien iets over onze maatschappij. Dat schrijvers, literatuur en een literaire prijs niet tot de verbeelding spreken. Het kon ook zijn dat de vele (oudere) bewonderaars bang waren corona op te lopen.

Lees verder “Kollaard deel II”

Hou op met dat ‘coronalezen’!

In een recensie van de opnieuw vertaalde roman Het meesterwerk van Emile Zola werd er opnieuw een verband gelegd tussen lezen en de conoracrisis. Ger Leppers besloot zijn bespreking in Zomertijd van Trouw van 18 juli jl. als volgt: ‘Alles welbeschouwd schreef Zola de ideale roman voor tijdens een coronacrisis.’ Een in meer dan één opzicht merkwaardige conclusie.

Allereerst schreef Zola Het meesterwerk halverwege de jaren tachtig van de negentiende eeuw. Verder gaat de roman niet zoals ‘coronaboeken’ ‘De pest’ en ‘De stad der blinden’ over een besmettelijke ziekte, maar beschrijft zij het wel en wee binnen de Parijse kunstenaarsscene van die tijd. Goed, de hoofdpersoon raakt in een isolement, maar dit blijkt zelfgekozen. Blijkbaar vond Leppers de relatie ook niet zo sterk, omdat hij ‘alles welbeschouwd’ tot zijn conclusie kwam. Vreemd tot slot is dat hij spreekt van een coronacrisis, alsof we er al een paar hebben gehad. Of hij lijkt een voorschot te nemen op nog meer coronacrises, waar hij overigens wel eens gelijk in kan hebben.

Lees verder “Hou op met dat ‘coronalezen’!”

Gedoodverfd

Literaire prijzen kennen vaak gedoodverfde winnaars. Je kunt dit maar beter niet zijn, want jury’s laten zich niets voorschrijven. Zo had Manon Uphoff volgens velen de Libris Literatuurprijs 2020 moeten winnen. Daar kan ik niets over zeggen, omdat ik dat boek niet heb gelezen. Van de genomineerden las ik alleen ‘Zwarte schuur’ van Oek de Jong. Een uitstekend boek overigens. De winnaar Sander Kollaard zei mij niets. Ik had eerlijk gezegd nog nooit van hem gehoord.

De titel ‘Uit het leven van een hond’ vond ik nogal pretentieus en bovendien weinig origineel (het riep associaties op met ‘De geschiedenis van een hond’ van John Fante of de televisieserie ‘Dagboek van een herdershond’). Het onderwerp sprak niet tot mijn verbeelding. Het leek me kortom een nogal nietszeggend boek. Ik stoorde me aan het aanstellerige en oppervlakkige juryproza (‘Een boek met een positief mensbeeld, dat ons schokken van herkenning heeft bezorgd, lessen in levenskunst en oprecht leesplezier.’)

Lees verder “Gedoodverfd”