Het lijkt soms wel alsof het lezen van een boek zo min mogelijk tijd mag kosten. ‘Het boek leest als een trein’ is een aanbeveling geworden. Het lezen heeft zich gevoegd naar de tijdgeest waarin alles om snelheid en gemak draait. We hebben immers nog wel wat meer te doen. Het boek is een consumptieartikel in een tijd waarin het onderscheid tussen hoge en lage cultuur is vervaagd en we alles literatuur noemen. De echte literatuur verdwijnt uit zicht, wordt verouderd gevonden. Neerlandici schamen zich er niet voor een schrijver als Vestdijk onleesbaar te vinden.
Het lezen van literatuur is een inspanning, een trage bezigheid. Dat is nou juist het aangename ervan. Gelukkig blijven er altijd liefhebbers, dus ook onder de jongere generatie. Daar hoeft niemand zich zorgen over te maken. Een lezer is een bepaald type mens. Al moet deze in aanraking blijven komen met goede literatuur en het onderscheid leren tussen literatuur en lectuur. Klassieke literatuur moet dus beschikbaar blijven, heruitgegeven worden.
Oleander
Meneer B. hield van Italië. De liefde betrof de associaties die het land bij hem opriepen; schoonheid, kunst, cipressen, rustieke heuvels, het dolce far niente. Als hij er was vond hij het er vooral vies, druk en lawaaierig. Maar eenmaal thuisgekomen, gevoed door zijn favoriete literatuur, nam de idylle algauw weer de plaats van de herinnering in.
Op zijn terras stond een oleander, als een soort ode aan het land. In een hierbij passende terracotta pot. Hoe hij aan de plant gekomen was wist hij niet meer. Hij deed hem denken aan de muren en bermen vol oleander die hij in Italië aantrof, aan dicht weelderig groen overdekt met geurende bloemen.
Zijn oleander bleef echter klein en, erger nog, bloeide niet. Meneer B. weet het aan het grimmige Nederlandse klimaat waarin de oleander zijn bloemenpracht weigerde te ontvouwen. Of moest hij hem in een grotere pot zetten? In beslag genomen door dagelijkse beslommeringen vergat hij dat idee weer.
Aan het eind van elk jaar verschrompelde de kleine scherm van groen tot helemaal niets, alsof de plant weigerde nog langer het onderwerp van regen en gure kou te zijn, om in het voorjaar in zijn oude vertrouwde vorm terug te keren. Elk jaar weer. Vanwege deze hardnekkigheid raakte meneer B. toch op de plant gesteld, ondanks het uitblijven van bloemen.
Mijn duifje
Meneer B. ging naar buiten om een sigaartje te roken. Zijn gedachten dreven mee op de wegkringelende rook. Wat was het toch een rustgevende gewoonte, die maar al te makkelijk door gezondheidsfanaten werd verketterd. Roken was gezond, daar was meneer B. van overtuigd. Het verminderde de stress.
De verrassend warme lentemiddag stemde hem een beetje melancholiek en hij dacht aan haar van wie hij nou al zo lange tijd niets had gehoord. Terwijl hij in zijn laatste e-mail zo zijn hart had uitgestort.
Twee duiven meldden zich op de dakrand van de schuur in het schelle tegenlicht. Toch zag hij hun verlangen. Nog altijd kwamen ze om voer bedelen. De hele winter had meneer B. een bord met vogelzaad op zijn terras staan. Er kwam natuurlijk een moment dat dit overbodig was en de vogels hun eigen voedsel moesten gaan zoeken. Maar zoals elk jaar stelde meneer B. dat moment voortdurend uit. Hij kon het gewoon niet over zijn hart verkrijgen met voeren te stoppen. Het toch irrationele idee dat zijn vogels dan zouden verhongeren weerhield hem ervan.
Pasen
is toch de tjiftjaf
op mijn fiets in de polder
aan het eind bekaf
Pleitbezorger
Het is zeven jaar geleden dat Wim Brands overleed. Ik behoor tot de velen die graag naar zijn programma Boeken keken. Het was zijn programma. Na zijn dood werd Boeken veel minder: Jeroen van Kan was inhoudelijk goed, maar miste Brands bevlogenheid, Carolina Lo Galbo had niet het niveau.
Brands was ook dichter. Ik hoorde hem in 2014 tijdens de Nacht van de Poëzie. Hij blaakte van trots en zelfvertrouwen. Hij signeerde zijn bundel ’s Middags zwem ik in de Noordzee alsof het een bijzondere gunst was. Ik vond de gedichten aardig, maar niet geweldig. Even later presenteerde Brands de bundel in de plaatselijke boekhandel. ‘Is dit nou poëzie?’ vroeg een van de toehoorders. ‘Het is praatpoëzie’, haastte Brands zich te antwoorden.
Profetie
I.M. Wim de Bie
Voor mij als tiener waren Van Kooten en De Bie zo belangrijk dat ik bang was dat ze dood zouden gaan. Een wat merkwaardige angst, ook omdat de heren toen in de kracht van hun leven waren. Maar zoals bekend is voor een puber iedereen boven de dertig stokoud en dus ongelooflijk sterfelijk. Gelukkig gingen ze nog jaren door en besloten ze zelf een punt achter hun gezamenlijke artistieke leven te zetten, dat wil zeggen Koot, want Bie wilde graag door. Wat hij solo nog even deed.
Deze eeuw bleef het duo opduiken. Elk jaar tijdens de Boekenweek waarvoor ze een compilatie naar het boekenweekthema maakten met soms niet eerder uitgebracht materiaal. Of als referentiepunt als weer eens een professor Akkermans, Oost-Europadeskundige Dr. Clavan of een Tedje van Es-achtige rechtspopulist opdook. Ook als er zich nieuwe types aandienden die door hen vertolkt hadden kunnen worden.
Voor de eerlijke vinder
Nu is het mij toch overkomen! Ik had de Boekenweek met opzet overgeslagen, zodat het mij zeker, zeker niet zou gebeuren. Het boek dat ik op het oog had zou ik de week erna wel aanschaffen. Ik wilde niet de indruk wekken dat mijn begeerte uitging naar het Boekenweekgeschenk. Of naar het Boekenweekessay dat – moeilijke naam immers – niet meer zo mag heten. Daar is overigens wel een betere reden voor te verzinnen. Beide zijn zowel naar omvang als inhoud flinterdunne maakwerkjes. Al veel te veel had ik ervan ontvangen en van mijn boekenkast naar een verhuisdoos verbannen.
Ik weet waarover ik het heb.
Pleidooi voor de verhalen van Julio Cortázar
In de literaire wereld gaat het vaak over de waan van de dag: de bestsellers, de prijswinnaars, de nieuwkomers. Klassieke schrijvers raken op de achtergrond. Veel prachtige literatuur is niet meer verkrijgbaar of alleen tweedehands, soms tegen astronomische prijzen.
In de rubriek ‘Hoop op heruitgave’ op Literair Nederland wordt aandacht gevraagd voor ‘vergeten literatuur’. Echte literatuur is immers tijdloos. Bijvoorbeeld de fantastische verhalen van de Argentijnse schrijver Julio Cortázar (1914 – 1984). Ik schreef een pleidooi voor de heruitgave van zijn ‘Verzamelde verhalen’.
Te koop: antiquarische boeken
Uit nalatenschap: veel klassieke Nederlandse letterkunde (dichtbundels, romans, waaronder gesigneerde exemplaren en bijzondere drukken) en afleveringen van het legendarische Amsterdamse literaire tijdschrift ‘De Engelbewaarder’ (1975 -1982).
Fabels van Leo Vroman, met prenten van Peter Vos. EM. Querido’s Uitgeverij N.V. Amsterdam, 1962. Gebonden.
Parken en woestijnen, M. Vasalis. A.A.M. Stols, ’s-Gravenhage, 1941 (5e druk). Gebonden. Naam voorin. Keurig exemplaar.
Vergezichten en gezichten, M. Vasalis. G.A. van Oorschot, Amsterdam, 1954. (1e druk). Gebonden. Gaaf exemplaar.
In gevaar, A. Roland Holst. A.A.M. Stols, Parijs, Bert Bakker, Den Haag, 1958. Ingenaaid met flappen. Enkele aantekeningen binnenin (meestal potlood)
Onder koude wolken, A. Roland Holst. Bert Bakker, Daamen N.V. Den Haag, 1962. Gebonden. Papieren omslag verkleurd. Vanbinnen gaaf.
Vergeten liedjes, P.C. Boutens. C.A.J. van Dishoeck, Bussum, 1929 (6e druk). Stofomslag (verkleurd). Ingenaaid. Vanbinnen gaaf.
Lees verder “Te koop: antiquarische boeken”Boeken wegdoen, maar welke?
Voor boekkopende lezers komt in het leven altijd het kritieke moment dat de opvangcapaciteit voor nieuwe aanwinsten is uitgeput. De boekenkasten staan er als afgemat vee bij, zwaar door de rug gezakt. Geen last kan er meer bij. Er zijn in huis geen beschikbare muren meer voor nieuwe boekenkasten. Dan moeten er boeken weg. Maar op basis van welke criteria?
Naar boven
Het wegdoen had zich eerder al ingezet: minder waardevolle boeken gingen ‘naar boven’ om plaats te nemen in goedkope boekenkasten; de elitetroepen mochten beneden het duurzame eikenhout blijven koesteren. Voor zo lang het duurt en ook zij elders gestald worden. Eenmaal verbannen vertrekken de boeken op weer een later moment nog verder naar boven, naar zolder, naar verhuisdozen. Die stapelen zich op. Nu weet je wat omkomen in de boeken betekent.